Jan Zachert (1775-1847)

Szczegóły

Artur Paczesny

Kupiec, żołnierz, przemysłowiec, ziemianin.

Jan Fryderyk Zachert urodził się 1775 r. w rodzinie międzychodzkiego farbiarza sukna Johanna Gottlieba Zacherta, który był bratem burmistrza Międzychodu i właściciela apteki „Pod orłem”, Johanna Gotthilfa Zacherta.

WYJAZD DO WARSZAWY

 Jan Zachert młode lata spędził w Międzychodzie, ucząc się w warsztacie ojcowskim farbiarstwa i sukiennictwa, po czym w 1790 r. wyjechał do Warszawy, gdzie jeden z braci ojca - Christian Heinrich Zachert, prowadził skład sukna.

 W 1792 r. został członkiem warszawskiej konfraterni kupieckiej i właścicielem nieruchomości przy ul. Żyznej i Śmiałej (dawne ogrody bogatego bankiera Piotra Blanka), gdzie wystawił okazałą kamienicę.

TOŻSAMOŚĆ

Przodkowie J.F. Zacherta posiadali niemiecką tożsamość narodową, będąc potomkami XVI-wiecznych imigrantów z Anglii, on sam zaś pod wpływem życia w warszawskim otoczeniu i uczestnictwa w wydarzeniach dziejowych, stopniowo utożsamił się z polskością.

Oddanie dla Ojczyzny udowodnił walcząc ochotniczo w insurekcji kościuszkowskiej 1794 r.

LEGIONISTA

 Po klęsce powstania wyjechał z kraju i zaciągnął się do Legii Naddunajskiej, formacji tworzonej u boku Republiki Francuskiej przez gen. Karola Kniaziewicza. Przeszedł cały jej szlak bojowy, m.in. odbył w 1800 r. tzw. „kampanię frankfurcką”.

 Po pokoju z Austrią legię przeformowano w półbrygadę polską. J.F. Zachert znalazł się w grupie, którą wysłano do kolonii francuskiej na San Domingo (Haiti) celem stłumienia powstania, które doprowadziło do zniesienia niewolnictwa i proklamowania w 1801 r. niezależnej republiki. Zadanie to nie powiodło się i zdziesiątkowani żołnierze wrócili do Europy, a wśród nich również Jan Fryderyk Zachert, który przez 10 lat dosłużył się stopnia kapitana.

KUPIEC I PRZEMYSŁOWIEC

 W 1803 r. wrócił do Warszawy, z powodzeniem prowadził swe interesy, m.in. rozszerzając profil przedsiębiorstwa, oprócz sukna zaczął handlować winem i korzeniami.

 W 1805 r. ożenił się z Marianną Firminą Osękowską z domu Skalińską, wdową po towarzyszu broni, kapitanie Marcinie Osękowskim, który zginął w 1803 r. na San Domingo.

 J.F. Zachert kultywował rodzinne tradycje rzemieślnicze, m.in. w latach 1815-1822 był starszym stołecznego cechu sukienników. Posiadał duże doświadczenie w produkcji i obróbce sukna, był także znawcą jego rynków zbytu.

 Brał udział w pracach nad przygotowaniem i podpisaniem tzw. „umowy zgierskiej” z 30 marca 1821 r., na mocy której w Zgierzu osiadło 300 sukienników z terenów Prus. Umowa określała prawa, obowiązki i przywileje sukienników, przyznane im przez władze Królestwa Polskiego. W rok później na zlecenie rządu Królestwa Polskiego J.F. Zachert zorganizował w Zgierzu fabrykę sukienniczą, obejmującą przędzalnię, tkalnię o 20 warsztatach oraz postrzygalnię i suszarnię. Inwestycja warta była 200 tys. zł. Zasłużył się dla tworzonej od podstaw w Zgierzu parafii ewangelickiej, zasiadając w jej pierwszym zarządzie i uczestnicząc w budowie kościoła ewangelickiego. W 1828 r. wszedł w posiadanie dóbr rządowych pod Zgierzem o powierzchni ponad 1115 ha.

 W 1830 r. Jan Fryderyk był u szczytu swojej kariery przemysłowca. Był oprócz tego mistrzem w cechu sukienników zgierskich. Powstanie listopadowe przyniosło chwilowy wzrost zamówień, jednak sytuacja drastycznie zmieniła się na niekorzyść po klęsce. Z chwilą likwidacji armii polskiej wygasły zamówienia rządowe na sukno. Podniesiono cło na sukno z Królestwa oraz zakazano tranzytu sukna polskiego na rynki chińskie. Przedsiębiorstwo Zacherta upadło w 1838 r.

 W 1834 r. J.F. Zachert w uznaniu zasług dla rozwoju przemysłu został odznaczony przez cesarza orderem Św. Stanisława IV klasy.

OSTATNIE LATA

J.F. Zachert przeniósł się do Kromołowa pod Zawierciem, majątku swego syna Michała Ludwika Zacherta, żonatego z Emilią baronówną Gostkowską. Tam w 1847 r. zmarł i spoczął na kromołowskim cmentarzu parafialnym, zgodnie z życzeniem ubrany do trumny w mundur legionisty.

Ilustracje:

Portret Jana Fryderyka Zacherta, malarstwo miniaturowe, pocz. XIX w., autor nieznany (zbiory Joanny Januszewskiej)

Portret Marianny Firminy Zachertowej ze Skalińskich, malarstwo miniaturowe, pocz. XIX w., autor nieznany (zbiory Joanny Januszewskiej)

Herb „Runicki” nadany rodzinie Zachertów w 1840 roku wraz z dziedzicznym szlachectwem Królestwa Polskiego. Przedstawia runo owcze, dewiza herbowa „Merenti”  oznacza w języku łacińskim „Zasłużonemu”.

Bibliografia:

Archiwum rodzinne Joanny Januszewskiej,

Zarys działalności społeczno-gospodarczej rodziny Zachertów, maszynopis.

1. Łoza, Rodziny polskie pochodzenia cudzoziemskiego osiadle w Warszawie i okolicach, tom III, Warszawa 1935,
2. Paczesny, Saga rodu Zachertów, cz. 2: Z Międzychodu przez Warszawę do Zgierza, Tydzień Międzychodzko-Sierakowski, nr 48(171) z 27 listopada 2013 r.