Wincenty Nowaczyński (1883-1940)

Szczegóły

Artur Paczesny

Powstaniec wielkopolski, oficer Wojska Polskiego i Korpusu Ochrony Pogranicza

Urodzony 16 marca 1883 w Kamionnie jako syn rolnika Jana Nowaczyńskiego i Nepomuceny z domu Łuka. Pochodził z rodziny kamieńskich mieszczan-rolników, posiadających nieruchomość przy Rynku.

W rodzie Nowaczyńskich silne były polskie tradycje niepodległościowe, m.in. dziadek Wincentego brał udział w powstaniu listopadowym.

WINCENTY NOWACZYŃSKI – NAUCZYCIEL

 W latach 1889-1897 W. Nowaczyński uczył się w szkole powszechnej w Kamionnie. Po jej ukończeniu kształcił się w gimnazjum w Międzyrzeczu i w seminarium nauczycielskim w Paradyżu, które ukończył w 1903 r. uzyskując zawód nauczyciela szkół powszechnych (ludowych). Od października tegoż roku do września 1904 r. odbył służbę wojskową w 6 pułku grenadierów w Poznaniu. W latach 1903-1914 pracował jako nauczyciel szkół ludowych w Wielkopolsce.

WCIELONY DO ARMII PRUSKIEJ

 Po wybuchu I wojny światowej, w lipcu 1914 r. powołany do armii niemieckiej, walczył m.in. w Rosji i Rumunii. W 1915 r. awansował na podporucznika i został adiutantem 3 batalionu 333 pułku piechoty. Po zakończeniu działań wojennych wrócił do Wielkopolski.

W POWSTANIU WIELKOPOLSKIM

 Na początku stycznia 1919 r. zgłosił się ochotniczo do Kazimierza Zenktelera, dowódcy odcinka frontu zachodniego w Buku, jednak nie otrzymał wówczas przydziału służbowego. W lutym 1919 r. został skierowany przez dowództwo Powstania Wielkopolskiego w Poznaniu do organizującego się 3 pułku strzelców wielkopolskich (późniejszego 57 pułku piechoty). Początkowo dowodził sformowaną przez siebie kompanią, a od 10 marca 3 batalionem pułku. Dekretem Komisariatu Naczelnej Rady Ludowej z 4 kwietnia 1919 r. awansowany do stopnia porucznika.

NA WOJNIE Z BOLSZEWIKAMI

 Następnie skierowano go na front polsko-bolszewicki, gdzie był dowódcą odcinka operacyjnego Mińsk-Bobrujsk, brał również udział 11 sierpnia 1919 r. w zdobyciu Ihumenia (obecnie Czerwień) oraz 19 sierpnia - Berezyny. W czerwcu 1920 r. został dowódcą 68 pułku piechoty (na stanowisku tym pozostawał do 1927 r.). Podczas walk odwrotowych, 22 lipca 1920 r. w okolicy Łunna nad Niemnem został dwukrotnie ranny, za co otrzymał Order Virtuti Militari V klasy oraz awans na majora. W 1922 r. otrzymał stopień podpułkownika, a w 1924 r. pułkownika.

SZEF BRYGADY KOP „WOŁYŃ”

 W latach 1927-32 dowodził 3 brygadą Korpusu Ochrony Pogranicza w Starej Wilejce. W 1929 r. nastąpiła reorganizacja Korpusu Ochrony Pogranicza, po której powierzono W. Nowaczyńskiemu dowództwo nad brygadą KOP „Wołyń” w Łucku.

W STANIE SPOCZYNKU

30 września 1932 r. przeszedł w stan spoczynku. Początkowo zamieszkał w Głażewie, gdzie dzierżawił od skarbu państwa nieduży folwark, zaś w 1936 r. kupił pochodzący z parcelacji majątek w Izdebnie, gdzie zamieszkał wraz z rodziną.

W OBRONIE WARSZAWY

 We wrześniu 1939 r. walczył ochotniczo w obronie Warszawy jako komendant Ekspozytury Komendy Miasta Warszawa Praga-Wschód. Po kapitulacji przebywał w niewoli niemieckiej.

ZAMORDOWANY W FORCIE VII

 Na początku października wrócił do Izdebna, 16 października 1939 r. został aresztowany przez gestapo i uwięziony w Chrzypsku Wielkim, a następnie w Międzychodzie, skąd trafił do obozu karnego w Skwierzynie. Na początku 1940 r. przewieziono go do Fortu VII w Poznaniu i tam zamordowano 30 stycznia 1940 r.

PAMIĘĆ

 Pułkownik Nowaczyński zapamiętany został jako bardzo lubiany i szanowany dowódca. Był też aktywnym działaczem Związku Powstańców Wielkopolskich. Za swe zasługi wojskowe odznaczony m.in.: Krzyżem Walecznych i Orderem Virtuti Militari, Medalem Pamiątkowym za Wojnę 1918-1921, Medalem Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości, Krzyżem Laterańskim, Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski „Polonia Restituta” oraz pośmiertnie Medalem za udział w wojnie obronnej 1939 r.

Postać płk Wincentego Nowaczyńskiego została w 2008 r. upamiętniona także przez 61. Skwierzyńską Brygadę Rakietową Obrony Powietrznej w Skwierzynie, na terenie koszar odsłonięto obelisk z tablicą pamiątkową.

Od 1905 r. Wincenty Nowaczyński był żonaty z Martą Kurek, z którą doczekał się czwórki dzieci: Marii (ur. 1905 r.), Wiktora (ur. 1906 r.), Jana (ur. 1907) i Heleny (ur. 1912 r.).

Ilustracje:

1. Płk Wincenty Nowaczyński w mundurze Korpusu Ochrony Pogranicza
2. Nieistniejący dworek w Izdebnie – własność płk W. Nowaczyńskiego.
3. Tablica pamiątkowa ku czci płk. W. Nowaczyńskiego w koszarach w Skwierzynie.

Źródła:

Wikipedia. Encyklopedia internetowa,

1. Kadłubiski, Wincenty Nowaczyński (1883-1940), Skwierzyna 2008,
2. Liberkowski, Międzychodzka Księga Śmierci, Miedzychód 1997,
3. Mnichowski, Skwierzyna – miejsce pamięci narodowej woj. gorzowskiego, Gorzów Wlkp. 1979.

Herbarz Pojezierza. Rody ziemiańskie i ich siedziby na ziemi międzychodzko-sierakowskiej. Sieraków 2014.