Leon Chlebowski (1802-1887)

Szczegóły

Artur Paczesny

Powstaniec listopadowy, prawnik, działacz społeczny.

Leon Hipolit Chlebowski herbu Poraj urodził się w 1802 r. jako siódme dziecko Michała Krzysztofa Chlebowskiego i jego żony Anny Elżbiety z Komorowskich w Gorzycku Starym koło Międzychodu, dzierżawionym od Ziemięckich. Ród Chlebowskich herbu Poraj wywodził się z ziemi gnieźnieńskiej.

DZIECIŃSTWO I EDUKACJA

 Wielu członków rodziny Leona Chlebowskiego należało do wyznawców kalwinizmu – jednego z odłamów Reformacji, bardzo rozpowszechnionego wśród wielkopolskiej szlachty, zwłaszcza w zachodniej części regionu. Jednym z ośrodków tego wyznania był dla wielkopolskich kalwinów niewielki zbór w Orzeszkowie k. Kwilcza, w którym miejscowy pastor Jerzy Wilhelm Behr (poprzednik słynnego Jana Wilhelma Kassyusza) ochrzcił 16 lutego 1802 r. Leona Hipolita Chlebowskiego.
 Leon Chlebowski wcześnie opuścił rodzinną ziemię. Uczęszczał do poznańskiego Gimnazjum Św. Marii Magdaleny, po ukończeniu którego w 1824 r. rozpoczął studia na wydziale prawa Uniwersytetu Warszawskiego, które ukończył w 1829 r. uzyskując stopień magistra i złoty medal nadany przez rektora za rozprawę naukową.

POWSTANIE LISTOPADOWE,  ORDER VIRTUTI MILITARI

 Świetnie zapowiadającą się karierę zawodową, którą rozpoczął jako urzędnik prokuratorii generalnej, przerwał w listopadzie 1830 r. na wieść o wybuchu powstania listopadowego, w którym wziął udział początkowo jako rekrut w Gwardii Honorowej, zaś 19 marca 1831 r. otrzymał awans na stopień podporucznika i przydział do 8 pułku piechoty liniowej.

Walczył pod Dębem Wielkim (31 marca 1831 r.), Iganiami (10 kwietnia 1831 r.) i Ostrołęką (26 maja 1831 r.). Podczas obrony Warszawy 6-7 września 1831 r. dowodził na szańcach Woli 5. kompanią swego macierzystego pułku. Za męstwo okazane w walce został awansowany na kapitana piechoty i odznaczony złotym krzyżem orderu Virtuti Militari.

W szeregach korpusu gen. Rybińskiego przeszedł granicę pruską i 29 grudnia 1831 r. w Elblągu otrzymał dymisję z wojska polskiego.

LATA POWOJENNE I DZIAŁALNOŚĆ SPOŁECZNA

 Po powrocie do Wielkopolski osiadł w Poznaniu, gdzie dał się odtąd poznać jako aktywny działacz społeczny i narodowy. W latach 40. był członkiem konspiracyjnego Związku Poznańskiego, biorąc udział w przygotowaniach do powstania zbrojnego, współpracował z  emisariuszami Centralizacji Towarzystwa Demokratycznego. Wziął czynny udział w wydarzeniach 1846 r. i w Wiośnie Ludów 1848 r.

 Od r. 1840 był rendantem Ziemstwa Kredytowego w Poznaniu aż do rozwiązania tej instytucji, należał też w r. 1848 do założycieli i organizatorów Towarzystwa Przemysłowego i Spółki Pożyczkowej w Poznaniu. W dziejach tej organizacji zapisał się jako twórca specjalnego funduszu swego imienia na rzecz „winą nieszczęśliwych okoliczności podupaść mogących rzemieślników, tychże wdów i sierót”. Był jednym z najgorliwszych członków Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk, przez czas pewien piastując urząd skarbnika tej organizacji.

 Cieszył się dużym zaufaniem poznaniaków, od r. 1860 zasiadał w Radzie Miejskiej. Za służbę cywilną odznaczany przez władze pruskie, m.in. Orderem Orła Czerwonego IV kl.

 Podczas powstania styczniowego 1863 r. włączył się w akcję zaopatrzeniową, nie mogąc z racji wieku wziąć osobistego udziału w walce.

RODZINA

 Żonaty był dwukrotnie: z Anną Bronikowską, wdową po Ludwiku Kurnatowskim, tak samo jak on, ewangeliczką, powtórnie zaś z katoliczką Antoniną Kozłowską z domu Ostrowską, wdową po Janie Kozłowskim.

NA ŁOŻU ŚMIERCI - PRZEJŚCIE NA WIARĘ KATOLICKĄ

 Umarł 6 marca 1887 r. po wieloletniej chorobie. Ówczesna opinia publiczna odnotowała i szeroko komentowała jego ostatnie chwile. W ostatnich dniach lutego 1887 roku mianowicie, Chlebowski przyjmował sakramenty jeszcze z rąk pastora kalwińskiego, zaś w nocy z 2 na 3 marca wezwał dla udzielenia mu ostatniego namaszczenia duchownego katolickiego. Nazajutrz, 3 marca przeszedł na łono kościoła katolickiego, będąc ostatnim męskim przedstawicielem kalwińskiej linii rodziny Chlebowskich herbu Poraj.

UROCZYSTOŚCI POGRZEBOWE

 Trumnę z jego zwłokami licznie odprowadzili mieszkańcy Poznania na dworzec kolejowy. Uroczysta eksportacja przerodziła się w manifestację patriotyczną z licznym udziałem weteranów powstań narodowych, żegnających towarzysza broni i zasłużonego Polaka. Leon Chlebowski pochowany został w Górze k. Inowrocławia.

Ilustracje:

Leon Chlebowski, portret z księgi pamiątkowej Banku Towarzystwa Przemysłowego i Spółki Pożyczkowej w Poznaniu

Nekrologi Leona Chlebowskiego zamieszczone w „Dzienniku Poznańskim” przez rodzinę zmarłego i Dyrekcję Towarzystwa Przemysłowego (po polsku) i członków Rady Miejskiej Poznania (po niemiecku).

Bibliografia:

1. Paczesny, Remanent na powstańczym szlaku (cz. 2) Leon Hipolit Chlebowski (1802-1887), Informator Międzychodzki, nr 81, Międzychód 23 lutego 2011 r.,

Polski Słownik Biograficzny, tom III, Kraków 1937.